Quincunx cywilizacyjny

Pojęcie stworzone przez Feliksa Konecznego na potrzeby charakterystyki typów cywilizacji.

Docent Józef Kossecki w swojej pracy „Podstawy nowoczesnej nauki porównawczej o cywilizacjach (socjologia porównawcza cywilizacji)” tak pisze na stronie 15:

„(…)
Zastanówmy się teraz dokładniej co stanowi treść pojęcia cywilizacji. Życie społeczne obejmuje bardzo wiele różnych objawów – poczynając od systemów prawnych i etycznych, a na metodach gospodarowania kończąc. Dla potrzeb nauki porównawczej o cywilizacjach podzielimy wszystkie te objawy na pięć tzw. kategorii bytu społecznego (jest to podział wprowadzony przez Konecznego).

1. Pierwszą kategorią bytu społecznego jest dobro. Do kategorii dobra należą etyka, prawo oraz wszelka ideologia wytyczająca cele życiu społecznemu.

2. Drugą kategorią bytu społecznego jest prawda. Tutaj należy cały system nauki i informacji.

3. Kategoria piękna obejmuje sztuki piękne i estetykę.

4. Kategoria zdrowia obejmuje system higieny, medycyny i lecznictwa oraz związane z nimi instytucje społeczne.

5. Kategoria dobrobytu (w sensie materialnym, ekonomicznym) obejmuje metody, instytucje i działania gospodarcze, systemy ekonomiczne i w

ogóle to wszystko co dotyczy materialnej walki o byt.

Zdrowie i dobrobyt nazywać będziemy kategoriami materialnymi, ponieważ związane są z zaspokajaniem fizycznych, materialnych potrzeb człowieka; dobro i prawdę nazwiemy kategoriami duchowymi, ponieważ związane z nimi zjawiska łączą się z życiem i twórczością duchową człowieka oraz zaspokajają potrzeby wyższego rzędu; piękno zajmuje pozycję pośrednią, należąc częściowo do duchowych, a częściowo do materialnych kategorii.

Każde zjawisko życia społecznego może być zaliczone do którejś z pięciu kategorii bytu, czasami nawet jedno zjawisko może równocześnie należeć do dwóch lub więcej kategorii – na przykład etyka gospodarcza należy równocześnie do kategorii dobra i dobrobytu, zaś nauka ekonomii należy równocześnie do prawdy i dobrobytu.

Pięć kategorii bytu społecznego nazwał F. Koneczny quincunx’em cywilizacyjnym, używał też nazwy „pięć kategorii bytu ludzkiego” oraz „quincunx człowieczy”, podkreślając, że wszystkie zjawiska życia indywidualnego również można sklasyfikować według tych kategorii. Ponieważ jednak życie ludzkie nie może rozwijać się poza społeczeństwem, będziemy więc w dalszym ciągu używać określeń „kategorie bytu społecznego” i „quincunx cywilizacyjny”.

Ponieważ cywilizację określiliśmy jako metodę ustroju życia zbiorowego (społecznego), zatem musi ona określić stosunek danego społeczeństwa do pięciu kategorii bytu społecznego. Możemy zatem powiedzieć, że cywilizacja, jako metoda ustroju życia zbiorowego, określa stosunek społeczeństwa do pięciu kategorii bytu społecznego. Oczywiście ten stosunek określony jest przy pomocy odpowiednich norm społecznych wraz z odpowiadającymi im postawami i działaniami, zatem możemy teraz zdefiniować cywilizację jako jednolity system norm społecznych oraz odpowiadających im postaw i działań, określający stosunek danego społeczeństwa do pięciu kategorii bytu społecznego.
(…)”

Całą pracę można przeczytać za darmo w formacie PDF tutaj.

>